Kortyzol to naturalny hormon steroidowy wytwarzany przez korę nadnerczy. Jednak często spotykany jest pod nazwą “hormon stresu”. W sytuacjach stresowych lub przy dużych obciążeniach fizycznych, poziom kortyzolu wzrasta, dzięki czemu mamy większą wydajność w podejmowaniu działań. Najwyższe jego nasilenie widoczne jest u osób, które żyją w ciągłym biegu, a tym samym nie są w stanie uniknąć sytuacji stresowych.
Zwykle jednak kortyzol ma wyrzut dobowy, co oznacza, że jego produkcja w naszym ciele uzależniona jest głównie od pory dnia. Najniższe stężenie występuje o północy,a najwyższe w godzinach porannych.
Jaką funkcję w organizmie pełni kortyzol?
Kortyzol występuje zazwyczaj w związanej postaci z białkami i ma wpływ na poziom stężenia glukozy we krwi, która zwiększa się wskutek stresu. Kortyzol wzmacnia także działanie adrenaliny i noradrenaliny, mobilizując tym samym organizm do radzenia sobie z tzw. stresorem. Wpływa na pracę układu krążenia przez zwiększenie częstotliowści skurczu serca.
“Hormon stresu” oddziałuje także na gospodarkę białkową przyczyniając się do rozpadu białek. Przede wszystkim reguluje metabolizm białkowo-węglowodanowy. Kortyzol decyduje także o poziomie soli we krwi, zwiększając tym samym wydalanie potasu. Powoduje również większe wydzielanie soków żołądkowych. Ogranicza też wchłanianie wapnia i fosforu. Właściwie stężony w organizmie kortyzol, wpływa na pracę układu odpornościowego, gdyż wykazuje się działaniem przeciwzapalnym i immunosupresyjnym.
Co oznacza podwyższony poziom kortyzolu?
Przyczyną podwyższonego poziomu kortyzolu jest nadmierne wydzielanie hormonu adrenokortykotropowego, w skrócie ACTH. Czynniki zwiększające hormon stresu to głównie:
- nadmiar wysiłku fizycznego
- nadmiar spożywanej kofeiny
- niedobór snu
- infekcje wirusowe
- długotrwały okres redukcji tkanki tłuszczowej
- częste sytuacje stresowe
Dodatkowo do nadmiaru kortyzolu w organizmie prowadzą choroby takie jak anoreksja, guz nadnerczy, gruczolak przysadki, nowotwór płuc.
Co oznacza obniżony poziom kortyzolu?
Jeżeli zauważymy u siebie chroniczne zmęczenie, złe samopoczucie i ogólne osłabienie, a dodatkowo utratę masy ciała czy obniżenie ciśnienia krwi, może to oznaczać, że poziom kortyzolu uległ znacznemu spadkowi. Należy w tym przypadku poddać się badaniom, aby wykryć ewentualne choroby:
- wrodzony przerost nadnerczy (wrodzony niedobór enzymów odpowiedzialnych za syntezę hormonów nadnerczowych)
- niedoczynność podwzgórza
- niedoczynność przysadki mózgowej
- niedoczynność kory nadnerczy
- chorobę Addisona (spowodowana jest często reakcją autoimmunologiczną, gruźlicą i innymi zakażeniami)
Konsekwencje
Ciągle utrzymujący się nadmiar kortyzolu w organizmie, pośrednio wpływa na otyłość, gdyż wzmaga apetyt. Często towarzyszące nam sytuacje stresowe objawiają się problemami ze snem, koncentracją i zapamiętywaniem, a tym samym osłabiony i przemęczony organizm jest bardziej podatny na choroby.
W przypadku przewlekłego spadku poziomu kortyzolu, a jednocześnie występującego silnego stresu, pojawia się ryzyko przełomu nadnerczowego. Nie wolno bagatelizować tego stanu, gdyż zagraża on naszemu życiu. Kolejnymi niepokojącymi objawami są zaburzenia świadomości, przyspieszona akcja serca, niskie ciśnienie, a nawet utrata przytomności.
